معرفي رصدخانه دانشگاه كاشان
سپهر نيلگون نيمي از چشم انداز بشر را در تمامي عمر تشكيل مي‌دهد. لذا توجه به آن باعث آرامش انسان مي‌شود. در دوران ماشيني امروزي ، انسان از مظاهر طبيعت از جمله آسمان دور شده است. آشتي با زيبايي ها و شگفتي هاي بي نظير كيهان مي‌تواند موجب بازگشت به منشاء آفرينش بشر گردد. در سال 1379 همزمان با برگزاري همايش بزرگداشت غياث الدين جمشيد كاشاني ، رياضي دان و اخترشناس برجسته ايران زمين ، كلنگ احداث مجتمع تحقيقاتي نجوم دانشگاه كاشان در ارتفاعات شهر نياسر كاشان بر زمين زده شد. رصدخانه جهت كار در شب ، رصدخانه خورشيدي، آسمان نما، سالن آمفي تئاتر، نمايشگاه نجوم و پژوهشكده نجوم مهم ترين بخشهاي اين مجتمع را در طرح اوليه شامل مي شود. در هفتم شهريور 1385 بخش رصدخانه با زير بناي حدود 150 متر مربع و فضاي حدود 3000 متر مربع شامل پاركينگ و فضاي سبز به عنوان فاز اول اين مجموعه راه اندازي گرديد. ترويج ، آموزش نجوم در سطح دانشگاهي و پژوهش در زمينه اخترشناسي مهم ترين اهداف اين مجموعه در نظر گرفته شده است. در حال حاضر يازده ابزار اپتيكي و سه دستگاه تصوير برداري مهمترين ابزار هاي نجومي اين رصدخانه را تشكيل مي‌دهد. گنبد تمام اتوماتيك رصدخانه با قطر چهار و نیم متر و به صورت دو جداره ساخته شده و تلسكوپ اصلي رصدخانه را در خود جاي داده است. تلسكوپ با قطر دهانه 16 اينچ مستقر در گنبد در حال حاضر به عنوان يكي از بزرگترين تلسكوپهاي فعال ايران محسوب مي شود. شش دستگاه تلسكوپ در انواع اندازه هاي گوناگون با قطر دهانه 8/4 اينچ تا 12 اينچ و چهار دستگاه دوربين دوچشمي بزرگ ديگر ابزارهاي اپتيكي اين مجموعه را شامل مي‌شود. يك دستگاه دوربين CCD ، يك دستگاه videoCCD و يك دوربين عكاسي ديجيتال با قابليت تصويربرداري نجومي ، ابزارهاي تصويربرداري رصدخانه را تشكيل مي دهد. يك دستگاه آسمان نماي آموزشي ، مجموعه اي از كتابهاي به زبان فارسي و زبان اصلي ، شامل كتابهاي نجوم مقدماتي و حرفه اي و نجوم قديم و يك بانك نرم افزار و فيلم هاي آموزشي نجومي نيز از جمله امكانات اين رصدخانه است.
با گذشت بیش از دوازده سال از راه اندازي رصدخانه، مهم ترين فعاليت هاي اين مجموعه را كه متناسب با اهداف آن مي‌باشد مي‌توان در سه بخش زير خلاصه نمود.
فعاليت هاي ترويجي نجوم در سطح منطقه و كشور
- پذيرش بيش از 55000 بازديدكننده از بدو راه‌اندازي تاكنون. بازديد كنندگان از دانشگاهها ، دبيرستانها همچنين انجمنها و گروههاي نجوم سراسر كشور بوده اند.
- كمك جهت تشكيل يا فعال سازي هشت انجمن يا گروه نجومي در سطح منطقه ، و همكاري با گروههاي مذكور جهت برگزاري همايشها و فعاليتهاي نجومي. لازم به ذكر است تا قبل از راه اندازي رصدخانه تنها يك انجمن نجوم به صورت محدود در منطقه فعاليت مي‌نمود.
- تشكيل گروههاي رصدي جهت شركت در چهار دوره از مسابقات رصدي كشوري مانند رقابتهاي رصدي مسيه و رقابتهاي رصدي صوفي. و همكاري با ارگانهايي همچون آموزس و پرورش جهت برگزاري رقابتهاي نجومي در سطح استان اصفهان.
- طراحي، چاپ و انتشار ساعت آفتابي افقي با تيراژ 26000 نسخه در راستاي فرهنگ سازي توجه به طبيعت ، خورشيد و انرژي خورشيدي به عنوان يك منبع انرژي پايان ناپذير. چرا كه ايران و مخصوصا كوير مركزي ايران از درصد تابش انرژي خورشدي بسيار بالايي در طول سال برخوردار است.
- چاپ و انتشار جداول اوقات شرعي دائمي شهرستانهاي كاشان و جداول اوقات شرعی دائمی شهرستان آران و بيدگل بصورت جداگانه در جهت معرفي نجوم كاربردي.
- انتشار جدول کامل خورشید در قبله کاشان
- چاپ و انتشار نقشه آسمان و تكثير و توزيع نرم افزارهاي نجومي بخش ديگري از موارد منتشر شده از طرف رصدخانه دانشگاه كاشان بوده كه با همكاري روابط عمومي دانشگاه انجام گرفته است.
- انتشار اخبار مربوط به پديده هاي نجومي از طريق نشريات دانشگاه و روزنامه هاي كثيرالانتشار
- همكاري با شبكه هاي سراسري و شبكه استاني جهت تهيه حدود 40 برنامه رادیویی و تلويزيوني و خبري
فعاليت هاي آموزشي
- همكاري در ارائه دروس نجوم مقدماتي و اخترفيزيك براي دوره كارشناسي فيزيك در دانشگاه كاشان
- همکاری در ارائه درس پروژه برای دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد دانشگاه کاشان
- برگزاري دوره هاي متعدد آموزش نجوم رصدي و كيهانشناسي در محل رصدخانه، دانشگاه كاشان و شهرستان آران و بيدگل
- همكاري با باشگاه دانش پژوهان جوان از بدو راه اندازي تاكنون در خصوص دوره هاي آموزشي رصدي براي تيم هاي ملي المپياد نجوم جهت شركت در مسابقات جهاني و بين المللي. اين مجموعه تاكنون پذيراي 6 تيم ملي و كشوري از طرف باشگاه براي انجام تمرينات رصدي بوده است. لازم به ذكر است اين تيم ها موفق به كسب مقام هاي خوبي در سطح جهان گرديده اند. كه از آن جمله مي توان كسب رتبه اول جهاني در سال 1386، كسب رتبه سوم جهاني در سالهاي 1385 و 1387 را نام برد. در رقابتهاي بين المللي نيز يك تيم از ايران در سال 1387 موفق به در يافت رتبه هفتم شد. همچنین کسب مقام نخست جهانی در سال 1391 از دیگر نتایج این تیم‌ها است.
- همکاری با دانشجویان معماری در راستای طراحی مجتمع های نجوم حرفه ای و آماتوری
فعاليت هاي پژوهشی
اين مجموعه تاكنون 21 گردهمايي، همايش و نشست علمی بصورت منطقه يا كشوري برگزار نموده است.
گردهمايي گراميداشت روز جهاني نجوم در ارديبهشت 1386 و همايش گراميداشت روز جهاني فضا در آبان 1386 بصورت منطقه اي و در دانشگاه كاشان و محل رصدخانه برگزار گرديد.
همايش سراسري نجوم در ارديبهشت 1387 به مناسبت روز جهاني نجوم در دانشگاه كاشان
گردهمايي چارتاقي نياسر از دريچه نجوم ، يكم تير ماه 1387 در محل رصدخانه دانشگاه كاشان
دومين نشست علمي چارتاقي نياسر از دريچه نجوم در محل رصدخانه دانشگاه كاشان
همايش آلودگي نوري در اسفند ماه 1387 همزمان با سال جهاني نجوم در دانشگاه كاشان
همايش اخترشناسي شيخ بهايي در ارديبهشت 1388 در محل رصدخانه دانشگاه كاشان
سومين نشست علمي چارتاقي نياسر از دريچه نجوم در دي ماه 1388 همزمان با سال جهاني نجوم در دانشگاه كاشان
به مناسبت هفته جهاني نجوم گردهمايي بيكران آسمان 7 ارديبهشت 1389 در دانشگاه كاشان
چهارمين نشست علمي چارتاقي نياسر از دريچه نجوم يكم تير ماه 1389 در محل رصدخانه
پنجمین نشست علمی چارتاقی نیاسر در روز چهارشنبه یکم تیر 1391 در رصدخانه دانشگاه کاشان
ششمین نشست علمی چارتاقی نیاسر در روز پنج‌شنبه یکم دی 1390 در رصدخانه
دومین همایش سراسری بیکران آسمان در روز شنبه 16 اردیبهشت 1390 در دانشکده فیزیک دانشگاه کاشان
هفتمین نشست علمی چارتاقی نیاسر در روز یکم تیر 1391 در رصدخانه دانشگاه کاشان
سومین همایش بیکران آسمان در دانشگاه کاشان
هشتمین نشست علمی چارتاقی نیاسر در روز یکم دی 1392 در دانشگاه کاشان
چهارمین همایش سراسری بیکران آسمان در روز 29 اردیبهشت 1393 در دانشگاه کاشان
دعوت از پروفسور هوخندایک، پژوهشگر برجسته تاریخ علم برای ارائه سخنرانی در روز 28 اردیبهست 1394 در دانشگاه کاشان
برگزاری سمینار نقد علمی فیلم مستد غیاث الدین جمشید کاشانی در 30 آذر 1394
- همکاری در برگزاری همایش میراث علمی غیاث الدین جمشید کاشانی
- همکاری در برگزاری رقابت رصدی گذر تیر 1395
- برگزاری مسابقه عکاسی نجومی با موضوع زیبایی های آسمان نیاسر - مهر 1397
- برگزاری مسابقه عکاسی نجومی با موضوع آلودگی نوری در ایران - مهر 1397
پنجمین همایش بیکران آسمان از 21 تا 24 اردیبهشت 1398 در دانشگاه کاشان
- برگزاري شش كارگاه آموزشي با موضوع استرلاب و چهار كارگاه آموزشي با موضوع ساعت آفتابي و یک کارگاه آموزشی با موضوع ربع ساعتی معوجه و سه كارگاه آموزشي كار با تلسكوپ.
- ارائه مقالات متعدد در همايشهاي سراسري و بين المللي همچون همايش سراسري علوم پايه 1385 قائم شهر ، سيزدهمين همايش سراسري نجوم و اخترفيزيك در سال 1387 در دانشگاه تحصيلات تكميلي زنجان ، كنفرانس بين المللي بزرگداشت خواجه نصيرالدين طوسي در سال 1387 در دانشگاه خواجه نصير تهران ، كنفرانس بين المللي بزرگداشت هفتصدوپنجاهمين سال تاسيس رصدخانه مراغه در سال 1388 در مراغه و همايش سراسري ميراث نجومي ري در شهرري در تابستان 1388 و . . . با موضوعات نسبيت عام ، تاريخ نجوم ، نجوم رصدی و ابزارهاي رصدي از طرف كارشناس رصدخانه.
- طراحي و اجراي سيستم كنترل تمام اتوماتيك حركت گنبد رصدخانه با همكاري شركت تكنولوژي سانتريفيوژ ايران (تسا) براي اولين بار در ايران. با توجه به قابليت كنترل تلسكوپ رصدخانه از طريق كامپيوتر و اينترنت همچنين هماهنگ بودن حركت گنبد با تلسكوپ ، در صورت نصب سيستم مخابراتي مناسب قابليت، كنترل رصدخانه از طريق اينترنت از سراسر دنيا وجود خواهد داشت.
- راه اندازي مركز بايگاني ، پژوهش و نشر ميراث علمي جمشيد كاشاني در راستاي پاسداشت و معرفي تاريخ درخشان نجوم در ايران. در اين مجموعه تاكنون تصوير چهار اثر از آثار اين دانشمند فرهيخته و نيز چندين كتاب و مقاله به زبان هاي فارسي و لاتين كه در ارتباط با فعاليت ها ، كشفيات و اختراعات ايشان گردآوري شده است.
- طراحي و چاپ كيت آموزشي استرلاب مسطح با عرض جغرافيايي 34 درجه شمالي ( عرض جغرافيايي كاشان ) توسط كارشناس رصدخانه در جهت احياي نجوم قديم ايران با همكاري معاونت پژوهشي دانشگاه.
- بازآفرینی ، طراحي و ساخت استرلاب زرقاله پس از چند صدسال به عنوان يكي از ابزارهاي نجوم قديم.
- بازآفرینی، طراحي و ساخت استرلاب زورقي به عنوان يكي از افتخارات نجوم قديم ايران.
- طراحي و ساخت استرلاب مسطح بسیط
- تلفيق سه ابزار نجوم قديم شامل ربع مقنطر ، ربع مجيب و ربع ساعتي و طراي و ساخت آن
- بازآفرینی، طراحی و ساخت استرلاب مسطری
- طراحي و ساخت ساعت آفتابي استوانه اي
- طراحی ساعت آفتابی مدل سیاره‌ای
- طراحی و ساخت ساعت آفتابی افق در استرک کاشان و در تبریز
- انجام پروژه نورسنجی ستارگان متغیر با همکاری دانشگاه زنجان
- انجام پروژه طیف سنجی ستاره ای با همکاری دانشگاه زنجان
- انجام پروژه تفکیک ستاره از کهکشان با تحلیل طیف اجرام و به کمک شبکه عصبی
- تصویر برداری از ساختار نامتقارن جو سیاره ناهید
و...
اهداف و چشم انداز آينده
تلاش جهت تشكيل گروه آموزشي نجوم در دانشگاه كاشان و جذب دانشجوي اخترفيزيك در سطح كارشناسي ارشد.
پژوهش در زمينه ابزارهاي نجوم قديم ، و بطور ويژه ابزارهاي رصدخانه مراغه به عنوان كهن ترين رصدخانه ثبت شده جهان . كه تا كنون تحقيق بر روي 87 ابزار انجام گرفته و پنجاه و یک ابزار تاكنون توسط كارشناس رصدخانه ساخته شده و هشت ابزار در دست ساخت است.
نشاني: كاشان - نياسر - رصدخانه دانشگاه كاشان
تلفن: 55723355 و 55723356 -031
پست الكتروني: uko@kashanu.ac.ir
کانال رصدخانه در شبکه اجتماعی تلگرام telegram.me/ukoir
نحوه بازديد از رصدخانه دانشگاه كاشان
