پنهان شدن سیاره هرمزد در پشت ماه تاریخ : يكشنبه، 18 تير ماه ، 1391
موضوع : اختفاها


   بامداد یک شنبه 25 تیر 1391 سیاره هرمزد در پشت ماه پنهان می شود.

 قرار گرفتن تقریبی مدار سیاره ها و قمرهایشان در یک صفحه به گرد خورشید موجب وقوع رویدادهای زیبای نجومی همچون گرفتگی های خورشید و ماه، گذر سیاره هایی همچون تیر و ناهید از برابر خورشید و پنهان شدن سیاره ها در پشت ماه می شود. هرچند اختلاف زاویه ای چند درجه ای در صفحه مدار سیاره ها، و قمرهایشان نسبت به صفحه مدار زمین به دور خورشید که به آن دایره البروج می گویند، موجب می شود تا این رویدادها نادر باشند. ولی همین موضوع بر جذابیت این رویدادها می افزاید. با گذشت بیش از یک ماه پدیده گذر ناهید از برابر خورشید این بار پنهان شدن سیاره هرمزد (مشتری) در پشت ماه را نظاره گر خواهیم بود.

بامداد روز یک شنبه 25 تیر ماه 1391 برابر با 15 ژولای 2012 ماه از برابر سیاره هرمزد عبور می کند. و در واقع این سیاره بزرگ برای بیش از یک ساعت در پشت ماه پنهان می شود. که به آن اختفای مشتری با ماه می گویند. از آنجا که لحظه آغاز اختفا در بیشتر نقاط ایران قبل از طلوع آفتاب رخ می دهد، بنابراین مشاهده لحظات اولیه این پدیده نجومی حتی بدون تلسکوپ هم قابل مشاهده است. هرچند مشاهده آن بوسیله تلسکوپ بسیار باشکوه است. اما در لحظات پایانی اختفا آسمان کاملا روشن بوده و چندان جذاب نیست. مگر این که با رعایت احتیاط به خاطر نور خورشید از تلسکوپ مناسب استفاده شود. چرا كه در صورت انحراف لوله تلسكوپ به سمت خورشيد در هنگام رصد موجب آسيب جدي به چشم رصدگر خواهد شد.

محاسبات برای مختصات رصدخانه دانشگاه کاشان به شرح زیر می باشد:

نخستین لحظه پنهان شدن نخستین بخش سیاره هرمزد (مشتری) در پشت ماه  ( تماس اول ) : ساعت 5 و 46 دقيقه و 15 ثانيه  بامداد یک شنبه
نخستین لحظه پنهان شدن کامل سیاره هرمزد در پشت ماه  ( تماس دوم ) : ساعت 5 و 47 دقيقه و 57 ثانيه بامداد
لحظه میانی اختفا ( میانه اختفا ) : ساعت 6 و 18 دقيقه و 52 ثانيه صبح روز یک شنبه 25 تیر 1391
نخستین لحظه پدیدار شدن نخستین بخش سیاره هرمزد از پشت ماه ( تماس سوم ) : ساعت 6 و 49دقيقه و 36 ثانيه صبح روز یک شنبه 25 تیر 1391
نخستین لحظه پدیدار شدن کامل سیاره هرمزد از پشت ماه ( تماس چهارم ) : ساعت 6 و 51 دقيقه و 30 ثانيه صبح روز یک شنبه 25 تیر 1391
کل مدت اختفا : حدود 1 ساعت و 05 دقیقه و 15 ثانیه است.
مدت پنهان شدن کامل سیاره در پشت ماه : حدود 1 ساعت و 01 دقیقه و 39 ثانیه به طول می انجامد.

تفاوت زمان بین تماس اول و دوم با زمان بین تماس سوم و چهارم به دلیل بیضوی بودن سیاره مشتری و عمود نبودن راستای محور سیاره بر میسر اختفا می باشد.

لحظه اختفای قمرهای این سیاره به ترتیب زیر می باشد:

اختفای قمر اروپا : ساعت 5 و 40 دقیقه و 36 ثانیه
اختفای قمر آیو : ساعت 5 و 43 دقیقه و 38 ثانیه
اختفای قمر گانیمید :  ساعت 5 و 55 دقیقه و 32 ثانیه
اختفای قمر کالیستو : ساعت 6 و 01 دقیقه و 35 ثانیه

بنابراین دو قمر اروپا و آیو قبل از سیاره از دید ناظران زمینی پنهان می شوند و قمرهای گانیمید و کالیستو پس از سیاره اصلی پنهان می شوند. به همین ترتیب نیز از پشت ماه پدیدار می شوند. اما چون لحظه پایان اختفا آسمان کاملا روشن شده است رصد قمرها حتی با تلسکوپ میسر نیست. محاسبات فوق برای اکثر نقاط ایران با تقریب خوبی قابل استفاده است. از آنجا که در این روز سپیده دم یا همان لحظه اذان صبح  به افق کاشان در ساعت 4 و 24 دقیقه و 52 ثانیه و طلوع خورشید در ساعت 6 و 05 دقیقه و 35 ثانیه است. لحظات اولیه اختفا در کاشان و بسیاری از نقاط ایران مخصوصا نواحی غربی به وضوح مشخص است. در هنگام اختفای سیاره هرمزد، سیاره ناهید نیز در نزدیکی ماه و کمی با زاویه  ارتفاع پایینتر بصورت ظاهرا یک ستاره درخشان دیده می شود. در صورت رصد با تلسکوپ، در لحظه آغاز اختفا لکه بزرگی ناشی از یک گردباد با ابعاد حدود سه برابر سیاره زمین که بر روی سیاره هرمزد یا مشتری است و به آن چشم مشتری می گویند قابل مشاهده است.

در تصویر زیر لحظاتی قبل از آغاز اختفا با بزرگتر نشان داده سیاره هرمزد یا همان مشتری شبیه سازی شده است:


 


اختفا مشتری هرمزد ماه 25 تیر 1391 15 July 2012



منبع این مقاله : رصدخانه دانشگاه کاشان
http://www.uko.ir

آدرس این مطلب :
http://www.uko.ir/modules.php?name=News&file=article&sid=135